تمایزات مردم سالاری اسلامی با مردم سالاری لیبرال با رویکرد فلسفه سیاسی

به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، حجت الاسلام والمسلمین احمد واعظی، در نشستی که با عنوان «تمایزات مردم سالاری اسلامی با مردم سالاری لیبرال  با رویکرد فلسفه سیاسی» در جمع اساتید تونسی برگزار شد اظهار داشت: ما آمادگی استمرار فعالیت های علمی با تونس را داریم و حضور شما در قم فرصت مناسبی برای پایه ریزی یک ارتباط علمی مستمر است.

وی در تبیین مردم سالاری دینی و تفاوت آن با لیبال دموکراسی گفت: به نظر من بزرگتریننتیجه انقلاب اسلامی ایران شکل گیری گفتمان جدید برای اداره حکومت است زیرا انقلاب اسلامی نظامی را شکل داد و تأثیراتی را ه در داخل ایران و هم در سطح خاورمیانه گذاشت و دستاوردهایی را به ارمغان آورد.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی گفتمان انقلاب اسلامی را در تماس با جان ها، عقول و وجدان انسانها دانست و گفت: این انقلاب و نظام نتیجه تلاش های امام خمینی(ره) به عنوان معمار انقلاب و شخصیت های بزرگی که در دایره شاگردان امام بودند از قبیل شهید بهشتی، شهید مطهری، آیت الله خامنه ای و آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان تنقیح کننده و تدوین کننده این انقلاب بوده است.

وی با اشاره به مؤلفه های اصلی انقلاب اسلامی ایران ابراز کرد: اولین مؤلفه این انقلاب اسلام گرایی معقول و همه جانبه نگر است که بر خلاف اسلام گرایی های برخی از کشورهای مسلمان، ظاهرگرا، متصلب و متحجر نیست و در مواجهه با مدرنیته و مدنیت معاصر غربی شکل گرفته است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی با بیان این که گفتمان انقلاب اسلامی کلیت مدنیت معاصر و مدرنیته را نفی نمی کند، افزود: عنصر اجتهاد پویا که بین اسلام و مقتضیات زمان جمع می کند عنصر کلیدی این گفتمان اسلامی است که می تواند نیازهای انسان معاصر را برطرف کند.

وی افزود: اسلام گرایی در گفتمان انقلاب اسلامی ایران بر خلاف بسیاری از جریانات اسلام گرا که اسلام را در حفظ ظواهر بویژه در شؤون فردی خلاصه می کنند، اسلام را همه جانبه نگر و جامع معرفی می کند و علاوه بر اهمیت توجه به احکام فردی مسائلی از قبیل حقوق بشر، اخلاق، معنویت و ارزش های اجتماعی را هم مورد عنایت و توجه قرار می دهد.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی مؤلفه دوم گفتمان انقلاب اسلامی را عدالت اسلامی عنوان کرد و گفت: عدالت به عنوان یکی از مقاصد شریعت و غایت تشکیل حکومت اسلامی مطرح است و دولت اسلامی موظف به استقرار عدالت در جامعه است.

وی سومین مؤلفه این گفتمان را حفظ کرامت انسان و احترام به حقوق بشر اسلامی دانست و گفت: ما معتقدیم که اعلامیه حقوق بشر بر اساس مبانی لیبرال و ارزش های لیبرالی برای انسان بنا شده است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی استقلال طلبی و آزادی خواهی را از مؤلفه های دیگر گفتمان انقلاب اسلامی ایران دانست و افزود: استقلال به معنی نفی سلطه و ولایت کفار بر جامعه اسلامی و آزادی به معنای آزادی در انجام افعالی است که علاوه بر این که اضرار به غیر و سلب حق از دیگران نمی کند از نظر، شرعی و اخلاقی هم مجاز باشد.

وی ششمین مؤلفه گفتمان انقلاب اسلامی ایران را وحدت گرایی دانست و افزود: انقلاب اسلامی سعی در وحدت میان مذاهب اسلامی دارد ولی جریان های استکباری و معارض جمهوری اسلامی سعی می کنند انقلاب ایران را یک حرکت شیعی و فرقه گرایانه معرفی کنند.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی افزود: هفتمین رکن انقلاب اسلامی اخلاق گرایی و معنویت گرایی و هشتمین رکن گفتمان انقلاب اسلامی پیشرفت گرایی است به این معنا که در این گفتمان بین آخرت گرایی و ایجاد یک زندگی مطلوب دنیوی جمع می شود زیرا خداوند ما را در زمین قرار داد و از ما طلب کرد که در زمین عمران و آبادانی کنیم.

وی با بیان این که عرفان امام خمینی(ره) عرفان جامعه گریز و انزوا طلبانه نبود، گفت: نهمین مؤلفه گفتمان انقلاب اسلامی اعتقاد به مردم سالاری دینی است؛ دموکراسی یک مسأله جدید نیست و ریشه در تفکر یونان باستان دارد و حکومت دینی هم چیز جدیدی نیست و در طول تاریخ، حکومت های زیادی در قالب حکومت دینی عرضه شده است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: جمع بین وجه دینی حکومت و وجه دموکراتیک و ترکیب این دو به عنوان مردم سالاری دینی امر جدید در تفکر سیاسی معاصر است زیرا اساسا کلیت مدنیت معاصر غربی و کل اندیشه سیاسی مدرن مبتنی بر عقلانیت سکولار است.

وی گفت: تعریف من از عقلانیت سکولار به عنوان جوهره اصلی مدنیت معاصر به معنای اعتقاد به استغنا و خود بسندگی عقل و دانش بشری از هر گونه منبع معرفتی دیگر من جمله وحی و دین است و بر این اساس ما در شناخت هستی و طبیعت و مناسبات انسانی نیازمند به دین و وحی نیستیم و به همین دلیل سیاست، اقتصاد، حقوق و وجوه مختلف حیات جمعی را باید با خرد و دانش خودمان تنظیم کنیم.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی با بیان این که عقلانیت سکولار منتج به خصوصی سازی دین می شود، تصریح کرد: عقلانیت سکولار پایه همه مکاتب سیاسی و نظریات دولتی است که در این چند قرن ظهور پیدا کرده است و فرقی بین ناسیونالیسم، لیبرالیسم، لیبرال دموکراسیزم، سوسیالیزم و سوسیال دموکراسیزم در این جهت نیست.

وی افزود: چیزی که باعث می شود نظریه مردم سالاری دینی متمایز از سایر نظریات بشود این است که در مقابل عقلانیت سکولار است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی با بیان این که ما باید بین دموکراسی و لیبرالیزم فرق بگذاریم، گفت: سؤال از نسبت اسلام و لیبرالیسم غیر از سؤال از نسبت اسلام و دموکراسی است و اگر ما دموکراسی را به عنوان روش برای حل اختلافات و نزاع ها در نظر بگیریم هم می تواند در چارچوب ارزش های لیبرالی باشد و هم می تواند در چارچوب ارزش های اسلامی باشد.

وی با بیان این که دموکراسی به عنوان ارزش و دموکراسی صرف سبب ظلم اکثریت بر اقلیت می شود و حقوق اقلیت از بین می رود، گفت: لیبرال های اولیه به این نتیجه رسیدند که دموکراسی مهار شده را باید داشته باشند و موفق شدند اصول لیبرالی را به عنوان چارچوب مهار کننده دموکراسی قرار دهند و لیبرال دموکراسی به وجود آمد.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی گفت: معنای لیبرال دموکراسی این است که مردم حاکمیت دارند و نمایندگان آنها می توانند تصمیم گیری کنند ولی نمی توانند تصمیماتی را بگیرند که اصول و ارزش های لیبرالی را نقض کند.

وی تصریح کرد: سخن ما در مردم سالاری دینی این است که ما دموکراسی را به عنوان روش می پذیریم ولی دموکراسی صرف و نا محدود را به عنوان ارزش نمی پذیریم بلکه دموکراسی باید در چارچوب اصول و ارزش های دینی باشد؛ به تعبیر دیگر فرق لیبرال دموکراسی و مردم سالاری دینی در دموکراسی نیست بلکه فرق در چارچوب است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی گفت: اگر معقول است که دموکراسی روشی در چارچوب لیبرالیزم مهار شود، همانطور معقول است که دموکراسی روشی در چارچوب اصول و ارزش های دینی مهار شود زیرا همه اندیشمندان می پذیرند که دموکراسی نباید مطلق باشد و اختلاف در این است که برخی سوسیالیزم را چارچوب مهار قرار می دهند و برخی لیبرالیزم را چارچوب قرار می دهند و ما هم اصول، ارزش ها و احکام اسلامی را چارچوب دموکراسی قرار می دهیم.

وی اظهارداشت: بنابراین مردم سالاری دینی یک چیز عجیب و غیر معقول نیست و این حق برای همگان وجود دارد که از دموکراسی روشی در چارچوب اصول و اعتقادات خودشان بهره بگیرند.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی در پاسخ به این سؤال که نسبت بین اسلام و دموکراسی چیست، گفت: اسلام می تواند دموکراسی را به عنوان یک روش بپذیرد؛ ولی در تبیین نسبت میان اسلام و لیبرالیسم اولین نقطه تقابل بین این دو، تلقی از انسان است زیرا تمام مکاتب سیاسی مبتنی بر یک انسان شناسی خاص است.

وی اظهار داشت: تمام مکاتب سیاسی من جمله لیبرالیسم به انسان به عنوان موجود خود مختار و خود آیین نگاه می کنند؛ یعنی بدون نیاز به وحی خودمان شؤون مختلف حقوقی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خود را ساماندهی کنیم در حالی که در بینش اسلامی انسان عبدالله است و ما ربوبیت تشریعی پروردگار و عبودیت انسان نسبت به خدا را به رسمیت می شناسیم.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی افزود: فرق دوم اسلام و لیبرالیسم این است که تفکر لیبرالی تعریفش از انسان فرد صاحب حق است بنابراین نظام سیاسی مطلوب غرب نظامی است که از حقوق فردی صیانت کند و حدود اختیارات دولت را به مراقبت از حقوق فردی و عدم ایجاد محدودیت در حقوق فردی است ولی از منظر اسلامی انسان فقط یک موجود تک بعدی صاحب حق نیست.

وی گفت: در اسلام انسان علاوه بر این که حقوقی دارد ابعاد اخلاقی و معنوی هم دارد بنابراین نظام سیاسی در اسلام فقط صیانت از حقوق فردی را بر عهده ندارد بلکه باید امر زندگی اخلاقی و معنوی را هم تسهیل کند و شرایط را برای کمال اخلاقی و روحانی فراهم کند و به همین خاطر نگاه اسلام در وظایف دولت موسع تر است.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی تصریح کرد: در تفکر لیبرالی با توجه به این که به انسان به عنوان فرد صاحب حقوق نگاه می کنند لیبرال ها بنیادی ترین ارزش را آزادی فردی می دانند و به همین خاطر اجازه می دهند بقیه ارزش های انسانی مانند اخلاق برای آزادی فردی هزینه شوند.

وی با بیان این که از نظر ما آزادی اگر چه از ارزش ها است ولی بالاترین ارزش نیست، گفت: فرستادن انبیا یک سری اهداف فردی دارد و یک سری اهداف جمعی؛ خداوند در آیه 25 سوره حدید عدالت را به عنوان غایت از بعثت انبیاء معرفی می کند که یک ارزش جمعی است و در آیات متعددی هم می گوید که ارسال رسل برای تزکیه و تعلیم شما است که یک ارزش فردی است.

 حجت الاسلام والمسلمین واعظی بیان داشت: در مقایسه بین آزادی های فردی و عدالت، از منظر دینی عدالت مقدم است؛ و در نظریه ولایت فقیه عدالت از شروط ولایت فقیه است و اگر عدالت از فقیه ساقط شود ولایت او هم ساقط می شود.