به گزارش روابط عمومی دانشگاه باقرالعلوم (ع) جلسه دفاعیه رساله جناب آقای محمد رضا رنجبر مورخ 96/8/29 با عنوان الگوی دولت سازی نبوی (ص) بر اساس تفسیر تنزیلی قرآن کریم در اتاق دفاعیه دانشگاه باقرالعلوم (ع) برگزار گردید. متن چکیده دفاعیه به شرح ذیل می باشد.
چکیده
مسئله اصلی در این پژوهش، بررسی چیستی الگوی دولت سازی نبوی(ص) بر اساس قرآن کریم است.(مساله) جهت احراز این الگو، از چارچوب تفسیر تنزیلی موضوعی بهره جسته ایم.(روش) برای این امر در ابتدا به ادبیات دولت سازی پرداخته ایم. از جمله مباحث مطرح در این بخش، تبیین مولفههای عام دولت سازی است که عبارتند از: الف: ایدهها و معیارها؛ بر مبنای این مولفه، فرهنگ، قانون و مشروعیت سیاسی حاصل میگردد؛ ب: جمعیت؛ ج: سرزمین و د: نهاد سازی، که خود بر دو بخش نهادهای فرادست یا حاکمیتی و نهادهای فرودست تقسیم میشوند. به گونههای دولت سازی در گذر تاریخ اشاره شده است که عبارتند از: دولت - قبیله، دولت- شهر، دولت- ملت و دولت امت. دولت سازی پیامبر(ص)، چون مبتنی بر عنصر عقیده است، از نوع دولت- امت محسوب میشود. این نوع از دولت سازی، علاوه بر مولفههای عام، از مولفههای خاصی نیز برخوردار است، که در فرایند نزول قرآن کریم مورد کنکاش قرار میگیرد. به همین دلیل، تفسیر تنزیلی قرآن کریم، به عنوان روش و محتوا، مورد استفاده قرار گرفته است. در این روش بر خلاف، تفسیر قرآن به ترتیب مصحف، به تفسیر، بر اساس ترتیب نزول پرداخته میشود. زیرا اولاً: در ترتیب نزول سور، همانند سایر افعال خداوند حکیم، حکمتی نهفته است؛ ثانیا: اولویت سنجی و نحوه نهادینه سازی فرایند دولت سازی نبوی(ص)، مورد توجه قرار گرفته است. موضوعی که در تفاسیر دیگر، تمرکزی بر آن نشده است. در این روش، نخست، با مطالعه و بررسی دقیق آیات و سور قرآن کریم، همگام با نزول، به کشف غرض یا اغراض سوره پرداخته، آنگاه موضوع دولت سازی را با تطبیق آن اغراض پی گیری مینماییم. در نهایت، با چینش سه گام بلند، به همراه زیر مجموعه خود، به استخراج الگوی دولت سازی نبوی(ص) دست مییابیم. گام اول عبارتست از: بیان ایدهها و معیارها، به عنوان مبادی و تمهیدات اندیشه ای دولت سازی. که ما حصل نزول سورههای مکی است. گام دوم عبارتست از: تاسیس و انسجام بخشی درونی که شامل بخش اول سورمدنی(بقره – نصر) میباشد و گام سوم عبارت است از: تثبیت و توسعه دولت سازی نبوی(ص). بر این اساس، همگام با نزول قرآن کریم، الگوی تدریجی و چند مرحله ای دولت سازی نبوی(ص) استخراج گردید. بدین ترتیب، مطابق آیه 29 سوره فتح، گامهای اصلاحی پیامبر(ص) جهت دولت سازی، به حرکت و رشد درختی میماند که در آغاز، دانه ای بیش نبود، اما به مرور جوانه زده، سپس ریشه و ساقه دوانیده، آنگاه به درختی قوی و تنومند تبدیل گردیده است.
واژگان کلیدی: قرآن کریم، تفسیر تنزیلی، دولت نبوی ص، دولت سازی، الگوی دولت سازی
دانشجو: محمد رضا رنجبر