پدیده اربعین؛ طلیعه ظهور و دارای ظرفیت جهانی شدن
حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر خانمحمدی در نشست علمی «بررسی انسان شناختی مناسک پیاده روی اربعین» ضمن تبیین این مناسک، آن را طلیعه ظهور دانسته و گفتند: زائرین اربعین به دنبال همدلی با امام حسین علیه السلام هستند تا بتوانند ایشان را درک کنند.
مدیر گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام در ابتدای سخنان خود ضمن توضیح درباره مفاهیم «اربعین»، «انسانشناسی»، «مناسک»؛ گفتند: اربعین در ادبیات مذهبی واژه مقدسی است که در احادیث و روایات نیز به آن اشاره شده است. تاثیر چهل روز اخلاص، رسیدن انسان به کمال در چهل سالگی، احترام خداوند به شهادت چهل مومن به خوب بودن یک مسلمان و... از احادیثی است که به عدد اربعین تقدس داده است.
دکتر خانمحمدی مفهوم انسانشناسی را معادل آنتروپولوژی(Anthropology) عنوان نمودند و گفتند انسانشناس در بررسی پدیدههای فرهنگی، ابتدا پدیدهها را توصیف و سپس آن را از منظرهای مختلف معناکاوی میکند. مناسک و آیین دارای مختصاتی هستند که در یک محل و زمان خاص صورت میگیرد. مثل مناسک عاشورا که فقط در روز عاشورا است و یا پیادهروی اربعین که فقط در روز اربعین و به سوی کربلا انجام میشود. لذا زمان و مکان و موضوع آن نیز مشخص است.
شخصیت و شعارهای امام حسین علیه السلام جهانی است
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیهالسلام ضمن اشاره به اینکه مراسم حج، فقط به مسلمانان اختصاص دارد، گفتند: حضور اهل سنت، مسیحیان و حتی بیدینها همراه با شیعیان در روز اربعین، آیین پیادهروی را جهانی کرده است. شخصیت و شعارهای امام حسین علیهالسلام ، شعارهای جهانی است. امام حسین علیهالسلام شعارهایش را بر بیانات همگان پسندبار کرده است. امام حسین علیهالسلام میفرمایند: «اگر دین ندارید و از آخرت نمی ترسید، لااقل آزادمرد باشید» آزادمرد بودن یک شعار همگانی است، مسلمان و غیرمسلمان نمیشناسد.
ایشان در ادامه گفتند: از نظر امام حسین علیهالسلام بیعت با ظالم، ذلت است. شعار امام حسین علیهالسلام، هیهات منا الذله است. این شعار، شعار همگانی است. ذلتپذیری را خدا نمیپذیرد. یک دیندار نباید ذلتپذیر باشد. پیامبر، مومنین، هیچ کس ذلت را نمیپذیرند، و لذا هیچ کسی ذلتپذیری را از مولای خود و امام حسین علیهالسلام نمیپذیرد. امام حسین علیهالسلام شعارش را مبتنی میکند بر اصول همگانپذیر. امام حسین علیهالسلام میفرماید: عقلای عالم از من ذلت را نمیپذیرند، عقلهای ناب و بیشائبه ذلتپذیری را از من قبول نمیکنند، وجداندارها و باعزتها و جوانمردها از من ذلت را نمیپذیرند. انسانهای کریم به مسلخ میروند و کشته میشوند ولی ذلت نمیپذیرند. لذا همانطور که میبینیم خلاصه و محتوای قیام امام حسین علیهالسلام ذلتناپذیری است.
خلاصه و محتوای قیام امام حسین علیهالسلام ذلتناپذیری است
حجت الاسلام والمسلمین دکتر خانمحمدی در خصوص زیارت اربعین گفتند: از منظر انسانشناسی در مناسک زیارت اربعین، زائر به دنبال همدلی (Empathy) با امام حسین علیهالسلام است. یعنی وقتی یک شخصی به زیارت میرود و پیادهروی میکند، به دنبال این است که امام حسین علیهالسلام را درک کند. در جستجوی این است که امام حسین علیهالسلام چه کسی بود و برای چه چیزی قیام کرد، و حادثه عاشورا به چه دلیل اتفاق افتاده است، تا بتواند خود را به جای او بگذارد، و یا خود را به جای حضرت قاسم علیهالسلام و حضرت علی اکبر علیهالسلام تصور کند.
استاد حوزه و دانشگاه در ادامه سخنان خود گفتند در این مناسک مشارکتکنندگان ، خصوصا ساکنین مناطق اطراف و روستاهای اطراف، از حالت عادی خود خارج می شوند و متعالی میگردند. لذا اوج احسان را در این ایام مشاهده میکنیم، و میبینیم که تمام داشتههای خود را در این راه هزینه میکنند. ایجاد اعتماد میان زائرین، از مسایلی است که در این ایام بوجود میآید. همه به یکدیگر اعتماد پیدا میکنند، درب خانهها باز است و همه میتوانند به خانه آنها بروند، همه مهمان هستند، همه مهمانپذیرند. مشابه زمان ظهور، که همه مومنین به یکدیگر اعتماد دارند.
حرکت زائرین از عدالت شروع و به شهادت ختم میشود
ایشان ضمن اشاره به اوج بودن خلاقیت میان مشارکتکنندگان، گفتند هر کس به این فکر میکند که من چه کاری میتوانم بکنم تا مشکلی از برادر دینی خود حل کنم. یک نفر واکس میزند، یک نفر کفش میدوزد، یک نفر داروی مورد نیاز آورده و یک نفر عینک تعمیر میکند. هر کسی هرکاری که از دستش برمیآید، انجام میدهد، همه به فکر خدمت هستند. پرهیز از ایستایی و سکون از دیگر ویژگیهای این ایام است. همه در حال حرکت هستند، این حرکت از مرقد امیرالمومنین علیهالسلام که نماد عدالت است، شروع و به کربلا که نماد شهادت است، ختم میگردد. لذا میبینیم که حرکت از عدالت شروع و به شهادت ختم میشود.
دکتر خانمحمدی ضمن اشاره به حضور کثیر زائران در این مناسک، وفور نعمت را از نکات بارز این ایام ذکر نموده و گفتند در این ایام قومیت فراموش میشود. عجم و عرب فراموش میشود. آنها خادمالحسین میشوند و بقیه زائرالحسین، لذا مفاهیم تغییر میکند.
ایشان در پایان گفتند بنده معتقد هستم که پدیده اربعین، ان شاءالله طلیعه ظهور است و ظرفیت جهانی شدن دارد و خود به خود جهانی می شود.
لازم به ذکر است که این نشست در روز پنج شنبه 4/آذر/95 و در دانشگاه باقرالعلوم علیهالسلام برگزار گردید.