728 x 90

علوم انسانی یک علم وارداتی است

عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران گفت: علوم انسانی در ایران به معنای جدید خود کاملا وارداتی است و از یک سنتی دیگر وام گرفته است.
عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران گفت: علوم انسانی در ایران به معنای جدید خود کاملا وارداتی است و از یک سنتی دیگر وام گرفته است.روابط عمومی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران گفت: علوم انسانی در ایران به معنای جدید خود کاملا وارداتی است و از یک سنتی دیگر وام گرفته است.

عبدالحسین کلانتری، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در دوره سه روزه گفتمان نخبگان علوم انسانی که در دانشگاه باقرالعلوم (ع) قم برگزار شد، به ارائه بحث با موضوع "نسبت تاریخ و نظریه های جامعه شناسی" پرداخت و ضمن اشاره به تفاوت نحوه مواجه انسان ها با پدیده های مختلف اظهار داشت: نمی توان علوم انسانی را در خارج از تاریخ و سنت خود بازشناخت؛ در واقع علوم اجتماعی حاصل نسبت انسان با عالم خود است.
وی با بیان این که علم چیزی جز صورتبندی تجارب بشری در مقابل علوم مختلف نیست، گفت: نحوه مواجهه ما با پدیده های مختلف و به طور مشخص عرصه علوم اجتماعی، در طول تاریخ یکسان نبوده است. چشم انداز ما در مواجهه با طبیعت یکسان نبوده است. در حوزه اجتماع و علوم اجتماعی نیز نحوه مواجهه ما تغییر کرده است. علم اجتماعی در اصل چیزی جز انباشت تجربی حیات اجتماعی نیست. 
عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران گفت: در دوره مدرن مواجهه انسان با طبیعت و خودش و کل هستی متفاوت شده است و این تفاوت نسبت عالم و آدم منجر به این شده است که علم جدیدی صورت بگیرد.
* علوم اجتماعی و علوم انسانی تنیده شده در تاریخ و سنت خود است
وی تصریح کرد: بر خلاف اینکه علم در ورای تاریخ نزج پیدا می کند، کاملا در یک بستر تاریخی رشد و نمو می کند؛ البته این به معنای عدم اصول عقلانی و ثابت نیست. این فقط توجه دادن به شرایط تاریخی برای فهم علم و به صورت مختص علوم انسانی و علوم اجتماعی است. علوم اجتماعی و علوم انسانی تنیده شده در تاریخ و سنت خود است.
کلانتری گفت: نمی توانید علوم انسانی را در خارج از تاریخ خود فهم کنید و در واقع علم در خارج از نسبت خودشان کاربست نیستند، چون ما در اینجا با انسان های متفاوتی رو به رو هستیم. انسان در یک دوره تاریخی طبیعتا وجوهات شخصیتی و اصول و امهات و تفاوتی دارد که تعیین کننده تاریخ و سنت خود اوست. 
وی با اشاره به این که نگاه ما به علم نباید نگاه انباشتی باشد، اظهار داشت:  نباید نگوییم که چیزی که اکنون در دسترس ما است باقی مانده از خوبی های قدمای ما است؛ این تحلیل درستی نیست. ما با یک تداوم در سیر علوم انسانی مواجه نیستیم، ما یا گسست هایی رو به رو هستیم. گسست ها بدین معنا است که ما بجای اینکه تدوام داشته باشیم تحت عنوان علوم انسانی با گپ ها و شکاف هایی رو به رو هستیم که مسیر علوم انسانی را متفاوت کرده است. این بصیرتی است که دیرینه شناسی فوکو به ما می دهد.
عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران افزود: در اینجا انسان ذاتا همان انسان است، اما نحوه مواجهه علوم مختلف در دوره های مختلف با این انسان یکسان نبوده است و فهم متفاوتی از انسان ارائه شده است. بالفعل این انسان با آن انسان متفاوت است، وجوهی از شخصیت انسان در یک دوره فعلیت پیدا می کند که در دوره دیگر فعلیت پیدا نمی کند. انسان ذیل سرمایه داری، نیازهای خاص خودش را دارد. ما در بررسی چیستی علوم انسانی و علوم اجتماعی باید نگاه دیرینه شناسی داشته باشیم که گسست ها را ببینیم و به شکاف های تاریخی دقت کنیم و حساس باشیم. در واقع سنت ما با خود علم تنیده شده است؛ اگر علوم انسانی ربطی به متن تاریخی شما نداشته باشد، بدون فایده است. 
وی افزود: علوم انسانی در ایران به معنای جدید خود کاملا وارداتی است و از یک سنتی دیگر وام گرفته است. این علوم مبتنی بر یک سنت تاریخی شکل گرفته است و اساسا معطوف همان جامعه و کشور سامان یافته است و به مسائل آن کشور پرداخته است. علوم انسانی و اجتماعی ناخوانده مهمان زندگی ما شده است و ما به هیچ وجه فهم درستی و دقیقی از آن نداریم. ما خیال می کردیم علوم اجتمای یک علم محض است و هیچ ربطی به سنت و تاریخ ندارد. 
* علوم انسانی و اجتماعی باید پویا باشند
کلانتری بر لزوم پویا بودن علوم انسانی و اجتماعی تأکید کرد و گفت: این علوم اجتماعی که بخواهد فقط اصول موضوعه را ارائه دهد به درد نمی خورد و به کار نمی آید. خصلت علوم انسانی و اجتماعی این است که باید پویا باشند. جالب این است که حتی تکثر در علوم اجتماعی در غرب متاثر از تکثر نسبت ها در نواحی مختلف است. ما در آنجا نیز با علوم اجتماعی واحدی رو به رو نیستیم. علوم اجتماعی طنین تاریخ و هویت و سنت خودش را دارد و در همین سنت سوژه های خاص خودش را تولید می کند. علوم اجتماعی فقط توصیف گر وضع موجود نیست، بلکه تولید گر هم هست و انسان متفاوت تولید می کند. علوم اجتماعی بوی هویت خود را می دهد.
وی اظهار داشت: این علوم نهادهای خاص خود را هم تولید می کنند. علوم اجتماعی متفاوت، سوژه متفاوت تولید می کند. ما در اینجا نسخه هایی می پیچیم که با این نسخه ها، نهادهایی صورت می گیرد که تناسبی با تاریخ ما ندارد. 
عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با بیان این که هنوز ارتباط علوم انسانی را با خودمان کنکاش نکرده ایم، گفت: می توانیم با کنکاش در سنت قدمایی خودمان، مفهومی بسازیم که متناسب با این تاریخ باشد و اگر این اتفاق نیفتد، همیشه درجه دو خواهیم بود. مشکل ما عدم التفاط مان است؛ شرط زایای و پایایی علوم انسانی که متناسب با زیست بوم ما باشد، التفاط به سنت است.
*کار علوم اجتماعی تولید پدیده های در تراز دنیای خود است
وی تصریح کرد: ما در دیرینه شناسی به برگشت ها و تمایزها توجه جدی داریم، یعنی در تاریخی متفاوت اشیا و اموری پدید می آیند که در دوره پیشتر اساسا وجود نداشته اند. کار علوم اجتماعی، تولید پدیده های در تراز دنیای خودش است.
کلانتری افزود: نوع نگاه به نسبیت منجر نخواهد شد. چون این نحوه نگاه نوعی از نسبت است و نه همه نسبیت. نقطه عزیمت علوم اجتماعی باید واقعیت موجود باشد، یعنی اول باید جامعه ایرانی را شناخت و در دل این شفافیت، آفق آینده مشخص می شود.
وی با بیان این که اگر علوم اجتماعی می خواهد رسالتی داشته باشد، بررسی واقعیت موجود است، گفت: تاریخ عرصه امکان ها است و انسان نیز در همین امکان ها زیست می کند. علوم انسانی از خلال دانش و نهاد، سوژه های خودش را تولید می کند. فوکو در دیرینه شناسی و تبار شناسی، خود به اراده های معطوف به اقتدار اشارات بسیار مهمی دارد و نشان می دهد که علم چگونه با قدرت و نهادهای قدرت، خودش را بر سوژه ها حاکم می کند.
 
 
امتیاز دهی
 
 

فصلنامهعلوم سیاسی فصلنامهتاریخ اسلام فصلنامهآیین حکمت فصلنامهفرهنگ پژوهش
خانه | بازگشت | حريم خصوصي كاربران |
Guest (PortalGuest)

دانشگاه باقرالعلوم (عليه السلام)
مجری سایت : شرکت سیگما