کتاب حیات علمی در روزگار سامانیان نقش علمی و فرهنگی ایرانیان مسلمان را در قرن‌های سوم و چهارم هجری در خراسان و ماوراءالنهر نشان می‌دهد.
مؤلف در فصل نخست ابتدا به پیشینه سیاسی و تاریخی خاندان سامانی و مناطق نفوذ ایشان می‌پردازد و جغرافیای تاریخی خراسان و فرارودان (ماوراء النهر) را می‌شناساند. سپس در فصل دوم به بنیادهای فرهنگی، همچون مساجد، مکتب‌خانه‌ها، دانشسراها، مدارس، مجالس، کتابخانه‌ها و رباط‌ها می‌پردازد و به مهم‌ترین مراکز و شهرهای فعالیت‌های علمی اشاره می‌کند. فصل سوم کتاب به بررسی ارتباطات علمی خراسان و فرارودان و فصل چهارم به نظم و نثر در ادبیات فارسی اختصاص یافته است. دانش‌های عربی و اسلامی، اعم از علوم زبانی و ادبی، علوم دینی، تاریخ و جغرافیا، پیشرفت و شکوفایی دانش پیشینیان در زمینه‌های پژوهش و دانش‌هایی همچون فلسفه، طب، داروسازی، شیمی، علوم طبیعی، هندسه، ریاضیات و نجوم نیز موضوع فصل‌های پایانی است.