آخوند محمد كاظم خراساني از پايه گذاران انقلاب مشروطيت ايران است. وي كه در سال 1255 ه ق به دنيا آمد از بزرگترين فقيهان، مجتهدان و عالمان دوران قاجار است. در اين مقال نگاهي به زندگي فكري و سياسي اين عالم برجسته افكنده مي شود.
آخوند خراساني مقدمات علوم را در مشهد فرا گرفت و از آنجا به سبزوار رفت و در درس ملاهادي سبزواري حاضر شد و از آنجا به تهران آمد و پيش ابوالحسن جلوه به يادگيري حكمت و فلسفه مشغول شد.
آخوند خراساني در سال 1278 عازم نجف اشرف شد و از شاگردان شيخ مرتضي انصاري گشت. وي همچنين در درس سيد مهدي قزويني، شيخ راضي و سيد علي شوشتري حاضر مي شد تا سال 1281، يعني وفات شيخ مرتضي انصاري نزد وي تحصيل مي كرد بعد به جرگه شاگردان ميرزاي شيرازي، رهبر نهضت تنباكو پيوست.
آخوند خراساني از شاگردان خاص ميرزاي شيرازي بود و به دليل نزديكي به وي از نجف همراه استاد به سامرا رفت. تا اينكه بنا بر درخواست ميرزاي شيرازي به نجف بازگشت و خود حوزه درس را برقرار نمود.

آخوند خراساني از شاخص ترين مدرسان علم اصول در دوران خود بود و به دليل شخصيت خاص خود و همچنين توان بالاي علمي شاگردان بزرگي را پروراند كه از جمله مي توان به وسيله محمد تقي خوانساري، سيد ابوالقاسم كاشاني، آيت الله بروجردي، علامه حائري، شيخ عبدالكريم حائري، سيد عبدالله بهبهاني، ميرزاي نائيني، آقانجفي قوچاني و آيت الله حكيم اشاره كرد.

وي همچنين آثاري دارد؛ كفايه الاصول در دو جلد كه در سال 1321 تاليف كرد حاشيه بر اسفار، حاشيه بر شرح منظومه، حاشيه بر رسائل شيخ انصاري، حاشيه برمكاسب شيخ از جمله آثار وي هستند. آخوند خراساني به دليل حمايت از مشروطه و براي گسترش شعور سياسي با مجلات "درة النجف"، "العلم" و "اخوت" همكاري مي كرد.

آخوند خراساني از جمله روحانيوني بود كه به همراه محمد حسين تهراني و عبدالله مازندراني در يك حوزه فكري از مشروطه حمايت كردند آنها مشروطه را در باب "اشتراط" در مقابل استبداد تعريف كردند و آن را بر اساس حكم "نهي از منكر" شرعي ساختند و در يك فتواي مشترك اعلام كردند" اين ضرورت دين است كه در طول غيبت صاحب الزمان، حكومت مسلمين در دست نمايندگان مسلمين باشد.

اين ديدگاه آخوند خراساني همراه با همپيمانانش ، پس از استبداد صغير، از عوامل موثر در خلع محمد علي ميرزا از سلطنت و استقرار مشروطيت بود، خراساني در سال 1329 بعد از اينكه محمد علي ميرزا با حمايت روس به سوي تهران حركت كرد و همراه برادش سالار الدوله كه از جنوب حمله كرده بود قصد حكومت كرد فتواي جهاد صادر كرد و به اين طريق حمايت جدي خود را از تحولات مشروطه و بيگانه ستيزي نشان داد حتي قصد داشت از نجف عازم ايران شود كه در 20 ذي الحجه 1329 درگذشت.

خراساني به نوعي رهبر روحانيون عتبات بود كه از مشروطه حمايت مي كردند.

وي در نامه ها و تلگرافهاي خود كه در حمايت از مشروطه صادر شد شاه را حاكمي مستبد مي داند و حكومتش را نوعي اهانت به امام غايب قلمداد مي كند. ارتباط دادن تحولات مشروطه به حضرت مهدي از جانب روحانيون بويژه خراساني نشان از اين مي داد كه آنها با ظلم، بي عدالتي و استبداد مبارزه مي كنند و به دنبال اصلاح و برقراري عدالت هستند زيرا از لحاظ اعتقادي ظهور منجي موعود جهت برقراري عدالت مي باشد.

آخوند خراساني جزو نوگرايان ديني به حساب مي آيد. وي شرايط جديد و تحولات سياسي دوران مشروطه را به درستي درك كرد و به عنوان يك عالم ديني و بر اساس حكم فقهي و شرعي به حمايت از مشروطه پرداخت ملامحمد كاظم البته از جمله كساني بود كه در مقابل انديشه هاي كاملا غربگرايانه مي ايستاد .

وي در سال 1328 طي تلگرافي از دولت خواست تا تقي زاده را به خاطر بي ديني و سياست هاي تند اش از مجلس كنار نهند.

آخوند خراساني از طرفداران مشروطه و از عوامل استقرار مشروطه پس از استبداد صغير خلع محمدعلي ميرزا از سلطنت است و نقشي اساسي در تحولات مشروطه دارد.

منبع: خبرگزاري مهر