آخوند خراساني به عنوان يكي از عالمان برجسته دوران مشروطه كه علاوه بر حركت در مسير علم و تقوا، به صورت جدي در عرصه سياست و امور مملكت اسلامي ورود پيدا كرده بود، كارنامه اي بسيار رنگين را از خود به جاي گذاشت؛ كارنامه اي كه مي تواند سرمشق و سرلوحهي كاري بسياري از نظام هاي سياسي و سياستمداران قرار گيرد.
بر اين اساس، در اين نوشتار برآنيم تا از برخي از برهه هاي تاريخي اين عالم بزرگوار در كنار برخي از صفات برجسته اخلاقي مورد بازخواني قرار دهيم. سامان نوشتار بدين صورت است كه در ابتدا، به سفر ايشان به تهران و نجف اشاره خواهد شد و در ادامه به حيات علمي ايشان در قالب ذكر شاگردان، احترام به استاد، احاطه علمي ايشان پرداخته خواهد شد.
زهد اخلاقي از صفات برجسته آخوند خراساني است كه در دو دوره طلبگي و مرجعيت مورد بازبيني قرار گرفته است و در اين رابطه به تواضع ايشان با شاگردان و مخالفان خود نيز اشاره شده است. عملكرد سياسي ايشان بخش پاياني مقاله را به خود اختصاص داده است كه در آن به مخالفت ايشان با استكبار و دفاع از مشروطه و مخالفت با مشروطه غربي پرداخته شده است.
واژگان كليدي: آخوند خراساني، مشروطه، مشروطه غربي، حوزه نجف، زهد و تواضع.