به همت دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
نشست علمی تاریخ شفاهی حوزه علمیه در دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام برگزار شد
مدرس و پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی گفت: بررسی تاریخ شفاهی حوزه علمیه نیازمند تشکیل چند تیم پژوهشی است
به گزارش روابط عمومی دانشگاه باقرالعلوم(ع) نشست علمی تاریخ شفاهی حوزه علمیه با موضوع ضرورتها و راهکارها در سالن جلسات حوزه ریاست دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزارشد.
دکتر مهدی ابوالحسنی ترقی مدرس و پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی در ابتدای جلسه، بر اهمیت پژوهش درباره تاریخ قم و تاریخ حوزه علمیه قم و سابقه رسمیِ 100 ساله حوزه علمیه قم تأکید کرد.
وی گفت: حداقل 50 کتاب درباره تاریخ حوزه علمیه قم وجود دارد که علاوه بر این لازم است به اسناد سازمان اسناد ملی در این زمینه توجه شود. اسنادی مانند اسناد شهربانی سابق و اسناد نخست وزیری سابق و ساواک. لذا تکیه و تحقیق درباره اسناد شفاهی، کاری بزرگ است و در همه کشورهای غربی و آمریکا رشته ایرانشناسی از جمله مباحث شناخت روحانیت و حوزه علمیه وجود دارد. همچنین کتابها و مقالاتی که درباره شخصیتهای حوزوی است، میتواند مورد بهرهبرداری باشد و تحقیقاتی که درباره نظام آموزشی حوزه علمیه در گذشته انجام شده است و بررسی انتظارات و سوالاتی که مردم از حوزه داشته و دارند نیز مهم است. لذا علاوه بر این ظرفیتها، انجام مصاحبههای تخصصی و برنامهریزیشده با شخصیتهای علمی و تأثیرگذار، بسیار مهم و لازم است. بررسی سایر حوزههای علمیه بویژه حوزه علمیه اصفهان نیز مفید است. مصاحبه با بازاریان کهنسال قم که حوزه علمیه قبلی و حوزه علمیه امروز را تجربه کردهاند و استفاده از نگاه تطبیقی و مقایسهای آنان نیز ضروری است. علاوه بر این، باید میان حوزه علمیه قاجاریه و حوزه علمیه دوره رضا شاه و دوره اول محمدرضا شاه و دوره دوم محمدرضا شاه، تفاوت قایل شد.
وی افزود: خاطرات شخصیتهای مبارز انقلاب اسلامی نیز قابل استفاده است. بهطور کلی بررسی تاریخ شفاهی حوزه علمیه نیازمند تشکیل چند تیم پژوهشی است که متون و اسناد و خاطرات و نشریات و ... را جمعآوری و سپس مطالعه و در مرحله آخر تدوین کنند. همچنین طرحهای تاریخ شفاهی که خارج از ایران انجام شده است قابلبررسی است. لازم است از خاطرات مردم عادی نیز بهره گرفت و خود را به شخصیتهای برجسته و خواص، محدود نکرد. باید به همه شهرهای کشور، سرکشی کرد و به قم محدود نماند. وی اظهار کرد: نکته دیگر اینکه در تاریخ شفاهی، نباید در تدوین و انتشار خاطرات، عجله کرد و در مرحله اول، فقط باید به جمعآوری پرداخت و پس از پختگی و اطمینان از تصحیح و تکمیل آن و بررسی اسناد و مدارک متقن، اقدام به انتشار کرد. باید شبکهای نگاه کرد و از تفکر تکبعدی پرهیز کرد.
وی تاکید کرد: همچنین بررسی نقش حوزه علمیه در دیگر کشورها و تحولات بینالمللی و همچنین نقش حوزه در پیروزی و تداوم جمهوری اسلامی و نقش رهبری و مرجعیت و نقش حوزه در تبلیغ و تبلیغات دینی نیز اهمیت دارند. وسعت بحث تاریخ شفاهی حوزه، گسترده است و تأمین هزینهها و استفاده از ظرفیتها نیازمند همکاری و مشارکت شخصیتهای برجسته حوزه و دیگر دانشگاهها و نهادهای حوزوی است. باید رسالهها و پایاننامهها و دانشجویان و طلاب را به این موضوع، ربط داد. لازم است از افراد و نیروهایی استفاده کرد که نه تنها براساس عشق و علاقه بلکه براساس وظیفه و براساس تعهد و طبق قرارداد مالی، کار انجام دهند. نیروهای مصاحبهگر، نیرویی متخصص و دارای مهارت و آموزش است. اگر تخصص نباشد، بودجه و زمان از دست میرود و نتیجهای حاصل نمیشود. باید کارگاههای متنوع برای آموزش نیروهای پژوهشگر و مصاحبهگر برگزار شود. آرشیو در تاریخ شفاهی بر سه نوع است: آرشیو صوتی و آرشیو تصویری (با وجود مثبتبودن و نشاندادن زبان بدن، میتواند باعث رفتار و کلام تصنّعی مصاحبهشونده شود) و آرشیو مکتوب (پیادهسازی شده). نکته دیگر، ضرورت تکمیل و وجود اعلام و فهرست کامل در کتابهای تاریخی است. در هر حال، فرصت اندک است و معمّرین حوزه و کسانی که بیش از 90 سال سن دارند، در حال بیماری و احیاناً نزدیک ارتحالاند و برای گردآوری خاطرات و مصاحبه با آنان، جهت تکمیل تاریخ شفاهی حوزه، زمان اندکی وجود دارد. ساختار قبلی حوزه از این طریق قابل دستیابی است. نکته پایانی اینکه تاریخ شفاهی باید دیالوگ و به شکل پرسش و پاسخ باشد و به صورت روایتگونه نباشد. باید مشخص کرد هر عنوان، در پاسخ به کدام پرسش است. لذا مصاحبهکننده در تولید تاریخ، نقش دارد. بنابراین تن صدا، کلماتی که به کار میرود و چهره مصاحبهکننده تأثیرگذار و مهماند.