آخوند خراساني در بررسي فلسفي و نگاه بيروني به علم اصول عالمانه وارد شده بود معاون پژوهشي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي اظهار داشت: مرحوم آخوند خراسان از جمله كساني است كه به صورت عالمانه و زيركانه كتابي اصولي تدوين مي كند كه اكثر مسائل او براساس دليل عقلي و سيره عقلايي است.
به گزارش پايگاه اطلاع‌رساني پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي (ايسكا) به نقل از خبرگزاري رسا، حجت الاسلام سعيد ضيائي‌فر در همايش نكوداشت يكصدمين سال ارتحال آخوند خراساني كه با موضوع بررسي مباني، روش اجتهادي و انديشه هاي سياسي آخوند خراساني، عصر امروز در دفتر تبليغات استان خراسان رضوي برگزار شد، گفت: آخوند خراساني شخصيتي با جنبه هاي فقهي، اصولي، اجتماعي و سياسي است و نقش وي در جنبش مشروطيت نقشي بي بديل و غير قابل انكار است؛ اما در حوزه‌هاي علميه ما آخوند خراساني به بعد اصولي‌اش شناخته شده است، يعني جنبه شخصيت آخوند خراساني تحت الشعاع بعد علمي ايشان و بعد علمي ايشان تحت الشعاع بعد اصولي ايشان قرار گرفته است، از اين رو مشهورترين جنبه علمي وي جنبه اصولي است.
وي با بيان اين كه تدوين مفصل علم اصول در شيعه اماميه از زمان سيد مرتضي است، تصريح كرد: هنگامي كه منابع را از زمان سيد مرتضي تا زمان مرحوم علامه مرور مي كنيم، مشاهده خواهيم كرد كه نگاه اين عالمان، داراي جنبه هاي علمي و عقلي است، يعني در مباحث علمي خود به دلايل نقلي و عقلايي تمسك كرده اند.
معاون پژوهشي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي ادامه داد: اما پس از علامه حلي با روي كار آمدن اخباري‌ها، آنان حمله شديدي را نسبت به اصول مدون آغاز كردند، بدين صورت كه عقل و سيره عقلا را منبع و دليل براي اثبات مسأله اصولي قرار دادند و ادعاي آن‌ها اين بود كه در تحليل مسائل اصولي به هيچ عنوان نبايد از عقل استفاده كرد و نيز براين باور بودند كه تنها دليل براي اثبات مسائل اصولي روايات است.
وي خاطرنشان كرد: مرحوم علامه مجلسي كه اخباري معتدل است در جلد دو بحارالانوار قواعد اصولي را جمع آوري كرده است، اما اخباري هاي افراطي اعتقاد داشته اند كه تنها روايات دليل اثبات مسأله اصولي است.
حجت الاسلام ضيائي فر با يادآوري اين كه يكي از پيامدهايي كه جريان اخباري ها بر جريان اصولي گذاشته است، اين است كه كتاب‌هاي اصولي در مسأله استصحاب استنادي عقلاني را تدوين كرده اند، است اما بعد از اخباري ها، اصوليون تلاش كردند كه حجيت نقلي براي عقايد اصولي بيان كنند؛ از اين دروان به بعد در علم اصول تمسك به امور عقلايي ضعيف مي شود و مرحوم آخوند خراسان از جمله كساني است كه به صورت عالمانه و زيركانه كتابي اصولي تدوين مي كند كه اكثر مسائل او براساس دليل عقلي و سيره عقلايي است.
وي در ادامه اظهار داشت: ويژگي برتر آخوند خراساني در اين نكته است كه در رد تفكر جاري اخباري ها تلاش كرد كه مسائل اصول را از طريق دليل عقلي و سيره عقلايي به اثبات برساند؛ لذا اگر مروري به كتاب كفايه داشته باشيم اين روش و شيوه را مي بينيم به تعبير امروز، اين يكي از مسائل فلسفه در علم اصول است و اگر بخواهيم دگرگوني در علم اصول داشته باشيم تنها راه آن بررسي علم اصول با نگاه بيروني است.
معاون پژوهشي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي تصريح كرد: اصولا ما در فلسفه علم، در مقام تحليل و يا اثبات مسائل اصولي نيستيم، بلكه علم اصول را از زواياي گوناگون از نظر هدف و مباني بررسي مي كنيم و مرحوم آخوند از زمره اصوليوني است كه تلاش كرده بررسي فلسفي و نگاه بيروني به علم اصول را به صورت عالمانه و زيركانه تبيين كند.
وي خاطرنشان كرد: يكي از آثاري را كه اين نگاه آخوند در آن مشهد است، اين است كه او از مباحث فلسفي در علم اصول استفاده و همچنين از مسائل كلامي در علم اصول استفاده كرده است، و اين مسأله دو پيامد نگاه آخوند خراساني به علم اصول است.