در اين مراسم، حجج اسلام محمد قاضي زاده؛ مدرس خارج فقه و اصول حوزه علميه مشهد، ابوالقاسم عليدوست، مدرس خارج فقه و اصول حوزه علميه قم، سعيد ضيائي فر، معاون پژوهشي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي قم، دكتر منصور مير احمدي، عضو هيأت علمي پژوهشكده انديشه سياسي به ايراد سخنراني پرداختند.
نگرش سياسي آخوند
حجة الاسلام دكتر منصور مير احمدي نيز در بخش ديگري از اين همايش گفت: انديشه هاي سياسي با تكيه بر مباني مختلف با عنوانهاي مختلف قابل بررسي است و از آنجا كه مرحوم آخوند خراساني فقيهي بزرگ و انديشمندي اصولي است، طبيعي است كه انديشه وي در ذيل فقاهت وي مطرح مي شود. اما اين سؤال هميشه مطرح است كه آيا اساسا مي توان در زير مجموعه افكار آخوند خراساني از فقه سياسي سخن گفت يا خير؟
وي در ادامه با طرح اين پرسش كه فقه علاوه بر پرداختن به فعل مكلف در عرصه سياست، آيا به امر سياسي هم مي پردازد يا خير، اظهار داشت: مرحوم آخوند با نگاه فقهي خود به امور سياسي پرداخته است و ما مي توانيم با در نظر گرفتن فقه سياسي انديشه آخوند خراساني، در اين خصوص سخن بگوييم، زيرا او نگرشي سياسي در امور فقهي دارد.وي عنوان داشت: آخوند خراساني در تعريف مشروطيت اين گونه بيان مي كند كه جوهره مشروطيت عبارت است از حكومت محدود كه در برابر حكومت استبدادي قرار مي گيرد. عضو هيأت علمي پژوهشكده انديشه سياسي در خصوص نظريه ولايت فقيه مرحوم خراساني اظهار داشت: اگر فقيه شرايط و قدرت تصدي حكومت را نداشت، بايد حكومت در اختيار سلطان عادل قرار گيرد و حتما بايد فقيه به سلطان اذن دهد، تا حكومت سلطان مشروعيت پيدا كند؛ اما نوآوري نظريه آخوند اين است كه چون شرايط براي تصدي قدرت براي فقيه فراهم نشده است، در چنين شرايطي حكومت به ديگر مؤمنان مي رسد و در اينجا راه براي حكومت مردم باز مي شود و آن طرح نظريه ولايت فقيه در چهارچوب نظم مردمي است؛ به نظر مي رسد آنچه مرحوم امام در انقلاب اسلامي در نظريه ولايت فقيه دنبال كردند، به رغم تفاوت با نظريه آخوند اين است كه مرحوم امام نيز حكومت را در نظم مردمي صحيح مي دانند.
مكتب اصولي آخوند خراساني نوآوري داشت
حجةالاسلام والمسلمين قاضي زاده در ادامه اين همايش به بيان سخناني پيرامون شخصيت آخوند خراساني پرداخت و گفت: تيز هوشي، حافظه قوي، اشراف بر مسائل فقهي، اصولي، ادبي، فلسفي و ... از برجستگي هاي كم نظير او بود. به عبارتي آخوند خراساني شخصيتي بسيار پرتلاش، پركار و خستگي ناپذير بود و شاهد اين تعاريف سخنان حضور شيخ الاسلام در درس اين شخصيت عظيم علمي مي باشد، به بيان ديگر اشراف و سلطه وي در مباني شيعي و اهل سنت بسيار زياد است.
وي ادامه داد: آخوند خراساني تماما اصولش را از اول تا آخر با نظم، آهنگ و موسيقي ويژه و خاص قلم زده است، به بيان ساده تر او با عبارات و جملاتي متناسب و نوعا مسجع انديشه هاي خود را نوشته است و نوشته هايش داراي روح خاص و هماهنگي مي باشند. قاضي زاده با بيان اين كه نوشته هاي مرحوم آخوند با جملاتي شيوا يادداشت شده است، متذكر شد: نوشته هاي اين شخصيت بزرگ نشان مي دهد كه وي اشرافي كامل بر جان و محتواي علمي دارد. مرحوم آخوند خراساني بر خلاف بعضي از اهل فكر، تلخيص را انتخاب مي كند وعبارات كوتاه را بر مي گزيند كه خوانندگان آن ناچار به تأمل و تفكر در عبارات باشند.
وي سپس در خصوص بحث مكتب اصولي آخوند خراساني گفت: مكتب اصولي مرحوم آخوند نوآوري هايي داشت.
وي عنوان داشت: امروز بايد دانشگاه هاي كشور مدل هاي علمي حوزه علميه را بكار بگيرند، نه اين كه حوزه هاي علمي روش هاي دانشگاه را مورد استفاده قرار دهند.
مدل پژوهشي آخوند خراساني چه بود؟
حجة الاسلام عليدوست نيز در پايان اين همايش گفت: بدون ترديد مرحوم آخوند خراساني از موفق ترين عالمان تاريخ اسلام در تدريس و شاگرد پروري است.
مدرس خارج فقه و اصول حوزه علميه قم با بيان اين كه آخوند خراساني در پژوهش شخصيت برجسته اي بود، بيان كرد: براي پي بردن به شخصيت پژوهشي آخوند خراساني كافي است كتاب هاي آخوند خراساني را با ساير كتابهاي مشابه مقايسه كنيم. آخوند خراساني حاشيه اي بر مكاسب دارد و ما هنگامي كه كفايه را با كتابي همانند رسائل مقايسه مي كنيم، مشاهده تفاوتي مي شويم و آن سرگرداني در رسائل است، كه در كفايه وجود ندارد.وي ادامه داد: اگر مدل پژوهشي آخوند خراساني توسط ديگران دنبال مي شد، ما در بحث پژوهش هاي اصولي و فقهي موفق تر بوديم، بدين جهت است كه كفاية الاصول آخوند خراساني بسيار برجسته است.
حجة الاسلام عليدوست با ذكر اينكه آخوند خراساني از نظر تعريف نظريه پردازي، نوآوري، نقد و مكتب، نمي توان او را صاحب مكتب مؤسس دانست، تصريح كرد: اين سخن بدين معناست كه اصول مكتبي را تأسيس كرده و نه در فقه؛ اما نداشتن يك مكتب تأسيسي بدين معنا نيست كه وي صاحب نقد و نوآوري نبوده است.وي همچنين به برخي از تفكرات و انديشه هاي آخوند خراساني اشاره كرده و بيان داشت: مرحوم آخوند خراساني بر قله دانش فقه و اصول ايستاده است و در روش تحقيق و پژوهش بسيار موفق، و در تدريس و شاگرد پروري بي نظير است.