علامه شيخ آقا بزرگ تهراني بزرگترين دانشمند تاريخ شيعه در زمينه فهرست نگاري كتب و تراجم نگاري علماست. بخصوص او را با دو كتاب الذريعه و طبقات اعلام الشيعه (بخصوص كتاب اولي) مي شناسند. او مدتها نزد آخوند خراساني شاگردي نموده و در زمان مشروطه طرفدار مشروطه بود و يكي از كتب فريد وجدي را در همين رابطه ترجمه كرد.مقاله زير در رابطه با اين دانشمند شهير است:
.....................................................

آيةالله شيخ محمدمحسن (آغا يا آقابزرگ) تهراني، عالم بزرگ شيعه، كتابشناس و رجالي بزرگ، در 11 ربيع الاول سال 1293 هـ ق در تهران به دنيا آمد. پدرش ملاعلي تهراني و مادرش "بيگم" دختر حاج سيدعطار، از سادات جليل القدر بود. از آنجا كه در بين تهراني ها رسم بر اين بود كه پسري را به نام جد بزرگ خانواده و به نام آقابزرگ بخوانند، محمدحسن، آقابزرگ شد و با همين نام شهره آفاق گشت. قابل توجه است كه نام خانوادگي پدر ايشان منزوي بود ولي هيچوقت آقابزرگ به اين اسم و رسم ناميده نشد. در چهار و پنج سالگي هر روز قرآن را مي آموخت. در 7 سالگي سال 1300 ق، در محله پامنار تهران
 
 
به مكتب خانه آقا سيدضياء رفت و قرآن و نصاب الصبيان را آموخت. اوايل دوست داشت كه به كار و كسب و تجارت همانند پدرانش مشغول شود ولي با نظر مدبرانه پدرش كه رغبت زيادي براي دروس علوم ديني پسرش داشت، او مشغول دروس حوزه شد. در 10 سالگي، پدرش مجلسي تشكيل داد و با حضور علما و جمعي از روحانيون، پسرش ملبس به لباس روحانيت به دست سيدجمال الدين افجه شد. بعد از اين برنامه، به او تبريك مي گفتند و با لفظ شيخ (كلمه اي كه براي روحانيون هم عنوان است و هم احترام) او را "شيخ آقابزرگ" گفتند.

در حوزه تهران:
شيخ در سال 1303 هـ ق معمم شد و تا سال 1315 در تهران ساكن بود. مراحل مقدماتي را در مدرسه دانگي شروع كرد و بعد در مدرسه پامنار و سپس مسجد فخريه (مروي) امروز، ساير علوم را تحصيل كرد. در طي اين 12 سال علوم مختلفي چون: ادبيات، منطق، تجويد قرآن، فقه، اصول، خط نسخ و نستعليق را فرا گرفت و از اساتيد مجرب و بزرگواري بهره مند شد. در اين مدت به كارها و اقدامات مهم ديگري چون استنساخ چندين نسخه از كتابهاي معتبر و حايز اهميت اقدام كرد كه انجام آنها بيانگر تلاش او در احياي متون و ميراث علمي و فرهنگي شيعه است. در طول اين 12 سال يك سفر با پدرش به مشهد مقدس كرد كه در معيت شيخ فضل الله نوري در سال 1311 هـ ق بود. يك سفر هم به "ايلكا" روستايي در مازندران.

روايت هجرت آقابزرگ:
سومين سفر او به عتبات عاليات به همراهي برادرش كربلايي محمدابراهيم سال 1313 بود كه ايشان مصمم شد كه در نجف بماند، اما اصرار برادر و همراهانش او را به ايران برگرداند، تا اينكه دو سال بعد يعني 1315 هـ ق، شيخ علامه تهراني تصميم گرفت و براي هميشه ايران را ترك كرد. ايشان در سن 22 سالگي هجرت خود را آغاز كرده و وارد عراق و نجف شد. در درس علماي بزرگي چون آخوند خراساني و سيدمحمدكاظم يزدي و علمائي ديگر، به تكميل فقه و اصول پرداخت و به اجتهاد رسيد. علم حديث را نزد حاج ميرزاحسن نوري و بقيه علوم را در محضر عالمان بزرگوار آموخت. چند صباحي به كربلا براي زيارت و عبادت رفت و سال 1329 هـ ق به سامرا رفت و بعد از مدتي دوباره به نجف اشرف برگشت و تا پايان عمر در كنار آستان قدس علوي، از چشمه هاي علم و حكمت سيراب شد. بطور كلي دوران زندگي اين شخصيت بزرگ عالم تشيع، يكسره در مطالعه و تحقيق و تأليف گذشت. مردي منزوي بود كه با روحي سرشار از ذوق ايمان و عشق به علم و با پشتكاري عجيب، بزرگترين كتاب شناسي تشيع را تدوين كرد. او از پركارترين علماي اسلام است.

وفات:
ايشان در سال 1385 هـ ق در سن 96 سالگي رحلت نمودند. شيخ آقابزرگ از آنجا كه اهميت زيادي به روايت و نقل حديث مي داد، از اكثر علماي بزرگ شيعه و سني، اجازه روايت داشت و بسياري از علماي شيعه از او اجازه روايت داشتند. ايشان بعد از "محدث نوري" سرشناس ترين شيخ روايت است.

علمائي كه به ايشان اجازه روايت دادند:
1- محدث نوري
2- آيةالله سيدحسن صدر كاظمي
3- شيخ محمدصالح آل طعان بحراني
4- شيخ علي خاقاني
5- سيد محمدعلي شاه عبدالعظيم
6- آخوند محمدكاظم خراساني
7- سيداحمد تهراني كربلائي
8- سيدمرتضي كشميري
9- آقا سيدعلي شوشتري
10- سيد ابوتراب خوانساري
11- سيد هبةالله شهرستاني

علمائي كه از ايشان اجازه روايت داشتند:
1- آيت الله بروجردي
2- علامه اميني (الغدير)
3- علامه طباطبايي
4- علامه شوشتري

اساتيد علامه تهراني در تهران:
1- شيخ محمدحسين خراساني
2- سيدعبدالكريم لاهيجي
3- شيخ علي نوري
4- ميرزامحمود قمي
5- شيخ محمدباقر تهراني (معروف به مفرالدوله)
6- شيخ زين العابدين محلاتي
7- سيدحسن استرآبادي

اساتيد علامه شيخ آقابزرگ در نجف:
1- شيخ محمدكاظم خراساني
2- سيدمحمدكاظم يزدي
3- شريعت اصفهاني معروف به شيخ الشريعه
4- سيداحمد تهراني كربلايي
5- آيةالله محمدتقي شيرازي
6- شيخ حسن تويسركاني
7- شيخ محمدطه نجف
8- سيدمرتضي كشميري
9- حاج ميرزاحسين خليلي
10- حاج آقارضا همداني
11- شيخ عبدالله اصفهاني
12- سيدآقا قزويني
13- استاد محدث نوري
14- شيخ محمدعلي نوري ايلكاني و شيخ علي نوري ايلكاني
15- آقاشيخ عبدالخالق يزدي
16- حاج محمدعلي عراقي
17- ميرزا شهاب الدين شيرازي

برخي شاگردان علامه:
1- سيد احمد حسيني اشكوري
2- استاد سيدمرتضي نجومي
3- سيد محمدحسن طالقاني
4- سيدمحمدصادق بحرالعلوم
5- مولانا رضا حسين خان رشيدي ترابي
6- شهيد محراب، سيدمحمدعلي قاضي طباطبايي و بسياري از علما و بزرگان ديگر.

برخي آثار و تأليفات:
ايشان حدود 25 عنوان كتاب كه بالغ بر 100 جلد است از خود به جاي گذاشته است. مهمترين اثر او:
1- الذريعه الي تصانيف الشيعه، حدود 25 جلد كه 53510 كتاب از نويسندگان شيعي در آن توصيف شده اند.
2- طبقات اعلام الشيعه، حدود 20 جلد در ذكر احوال و آثار عالمان شيعه از قرن چهارم تا چهاردهم هجري.
3- هدية الرازي الي المجدد الشيرازي، درباره زندگي ميرزاي شيرازي و تأليفات ديگر.
 
 ...............................
منبع: سايت طهور.بخش اعلام
http://alaam.tahoor.com/page.php?id=10841